Euskararen Donostia PatronatuaDonostiako Udala
Donostiako euskal idazleak
Liburuetako testuak
Liburuetako testuak

 

HIZKUNTZA, KULTURA ETA GIZARTEA

Joxe Manuel Odriozola

Mamia eta itxura euskalgintzan

 

        Inondik ere, hizkuntzaren definizioak eragin handia dauka hizkuntz plangintzaren eta politikaren baitan. Gure artean, ideologia nagusiak hartara bultzaturik, hizkuntzaren defmizio makurra nagusitu zaigu beste batzuen aldamenean. Horretara, euskara ez litzateke jadanik sor~ tutako mezu-eduki prelinguistiko batzuen komunikazio-tresna baizik izango. Baina hizkuntzaren tresnatasun hori baino okerragoa da oraindik, mundu sinbolikoa eratzen duten sistema kultural eta ideologikoen aurrean, hizkuntza nola definitzen den ikustea: hau da, pentsamendu eta sentipenen eremu hori mundu prelinguistikoa da nonbait, eta bere eraikuntzan ez du erdarak zerikusirik izan. Nolazpait, mundu hori, bere erreferentzia eta identitate-ezaugarri guztiekin, ez da linguistikoa, ez da erdalduna, ez da espainoltasunetik eraikia izan. Hitz batean, sistema kulturabideologiko hori neutroa da, eta hizkuntza hautatzea da zioaren irispen guztia: euskara erabili nahi baduzu, erabiltzazu, edo bestela erdara. Euskara-tresna eraiki behar dugu bere hiztegi eta industria linguistiko guztiarekin.

        Hizkuntzaren izaera funtzio mekaniko horretara mugatzeak, esan berri dugun bezala, ondorio nabarmenak ditu gurean. Hizkuntza bat, bigarren hizkuntzaren funtzio mekanikora murrizten duzunean, hots, pentsamenduaren eta sentipenen unibertsoa erdaratik eraiki eta, ondoren, errealitate horren balore kultural-sinbolikoak euskaraz transmititzen dituzunean, bistan den bezala, euskara ez da funtzio horretan tresna mekaniko huts bat besterik. Alabaina, hori euskararekin gartatzen zaigu; ez erdararekin. Euskara, gisa horretan, tresna mekaniko hutsa den bitartean, erdara gizartegintzaren baitako osagai eratzailea dugu. Eta ez, jakina, erdara euskara baino garatuagoa dagoelako soil-soilik; baizik eta, horrekin batera, bi hizkuntza hauek eta errealitate soziokulturalaren arteko harremanak erabat bestelakoak direlako. Izan ere, euskara hizkuntza arrotza da errealitate soziokultural horretan, batez ere errealitatearen pentsamendu eta kultura hegemonikoaren eta dinamikoaren eremuan. Erdara, aldiz, kidetasun oso-osoan dago errealitate material eta sinboliko horrekin; esan dezagun, bada, bat datozela euren izaeran eta zentzuan.

        Are gehiago: Hego Euskal Herriko egungo abagadune kulturalean eta soziolinguistikoan pentsamendu eta kultura espainola ez da bakarrik erdaraz ekoizten eta kontsumitzen. Nolabait esateko, euskalgintzaren beregaintasuna ezinezkoa bilakatu da; besteak beste, euskalgintza jarduera linguistiko hutsa ez delako, eta, hainbestean, jarduera horren oinarrian jadanik egituratua dagoen gizarte-bizitza erdaratik eratua dagoelako. Euskalgintzaren autonomiarik eza, hortaz, ez da ideologia sektorial-partidistetatik datorren arazoa; gure artean, halere, halakotzat jo izan da maizenik. Alegia, euskararen gaineko instrumentalizazio-auzitzat hartu izan da autonomiaren arazo hau; baina, kezka hori ukatzeko asmorik gabe, hutsaren hurrengoa da hori guztia esku artean dugunarekin erkatuz. Hain zuzen ere, euskalgintzaren autonomiarik eza euskararen estatus soziokulturaletik eta politikotik baitator. Arestian esan dugunaren haritik, bigarren hizkuntza gisa transmititzen da hainbat irakasgunetan, baina, eta hementxe datza auziaren muina, ikaskuntza horretan ez da garatzen bigarren kultura-sistemarik orpozorpo. Euskal kulturarik gabeko euskara alegia; euskararen unibertso sinbolikoari dagokion pentsaera, sentiera eta jokaerarik gabe, bere gordintasun osoarekin adierazita.

Liburuaren orrialdera itzuli
Donostiako euskal idazleak Idazleak alfabetikoki Idazleen kronologia Liburuak alfabetikoki