Donosti'ko Loiola'n bizi dan Joxe Aierbe, ezaguna da idazle modura eta bertso jartzaille bezela. El Diario Vasco egunerokoan ere agertu izandu dira bere lan txukunak eta ipuiak.
Bere ogibidetik aparte, zaletasun eta adur oiek ditun gizona ezin ziteken egon liburu bat argitaratu gabe, eta emen dezu, irakurle, bere bertso-liburu atsegiña Alako batean izenarekin. «Enborretik ezpala» dio esaera zarrak, eta ala degu Joxe; bere aita zana zan Bartolo Aierbe, Auspoa sail ontan bi liburu argitaratu zituna Nere mundualdia eta Zaarrak berrituz izenez bataiatu ziralarik. Alako arrera ona izan zuten, gaur biak ia agortuan daudenak zorionez.
Suerte berdiña izan dezala semearenak ere, eta zorionak adiskide miñari.
Goizean jeiki eta ia begiak zabaldu bezein pronto ikus dezaket Urumea ibaia. Gaur, ondo ez, baiña osasunez edo garbitasunez, obeto dagoela ezin ukatu. Danentzat gaizki datorrenik ez omen da eta, papelera, fabrika eta abar gutxitzea ondo etorri zaie ibaiei; Urumea'ri ere bai dudarik gabe. Bestalde, garbitasun neurriak ere ondo etorri zaizkio.
Irurogeitamabira, bertsoak jarri nizkion urtera, atzera pausoa emanez, ordea, zer zan ura? Nazka emateko egoeran zegoan. Nik, esan daiteke, iru egoeratan ezagutu dudala: Emakumeek bertan gobara garbitzen zuten garaia, erabat ustelduta egon zanekoa, eta orain, berriro, garbitzen edo itxuratzen ari danekoa. Oraindik badauka premi ederra eta ez da errez izango erabat garbitzea; baiña gustatuko litzaidake, mutikotan ezagutu nuan bezela, berriro ikustea.
Aurrekaldean zauden ibaia
zurekin nai det itzegin,
Urumea da bere izena
ez dakinak dezan jakin,
Ikusi utsak zentzudunari
eman bear lioke min,
ainbat esanai daukazularik
itz bat ere ezin egin,
itza bazendu zuri entzuten
gaur ez litzake atsegin.
Ibai maitea, iruditzen zait
oso aserre zaudela,
ez bait zaitugu errespetatu
merezi zendun bezela.
Inguratuta begiratu bat
bota zaiogun bestela,
maite zaitugun guztiok pentsa
naigabetuak gaudela,
nik ezagutu zindutanean
etziñan beintzat orrela.
Ura da, berez, munduan izan
leiken gauzik garbiena,
eta URA zan zuk, Urumea,
leen ekartzen zenduena.
Jakin nai nuke nor izandu zan
au erabaki zuena:
zure gaiñera ixuritzea
beste iñork nai ez duena,
berez garbia biurtu arte
zikinkeri aundiena.
Loikeri eta pozoiarekin
iñola ezin bizi-ta,
beti-betiko galdu zerala,
ni beintzat nago etsita.
Il ote zeran esango nuke
zerbait esaten asita,
daukazun ustel usaia eta
kolorea ikusita,
bizirik baldin bazaude ere
aurrez lutoa jantzita.
Nun dira antziñan lur garbi artan
zenitun angulatxuak?
Nun dira aingira eder legunak,
lupi ta amurrai goxuak?
Azken aldera baziran gaitzak
jotako korkoi batzuak,
orain ez dago orrelakorik,
denak il ziran gaxuak!
Orretarako egin al zitun
gauzak Jaun Guztiz Aaltsuak?
Mutil koskorrak giñan garaiko
gauzak zaizkit gogoratzen,
obeak ala txarrago ziran
ez naiz asiko juzkatzen.
Amaika aldiz zure ertzean
ibiltzen giñan jostatzen,
gaur berriz iñoiz zure ondora
bagera inguratutzen,
bakardadea eta tristura
besterik ez da somatzen.
Eskola ere gu joaten giñan
ibai-ertzetik barrena,
sartu baiño leen bertan igaroz
aal zan denborik geiena.
Irtendakoan berriro aruntz
egiñaalean aurrena,
alako zerbait bazuan, nonbait,
beste ezerk etzuena,
bera zan beintzat orduan gendun
jolas-tokirik onena.
Aitona zanai entzuna da ta
geroztik daukat goguan:
«Baserrirako ura ibaitik
guk eramaten genduan».
Orain bezela etxe barruan
etzan izaten orduan;
gizarajoa emen balego
begira gure onduan,
arriturikan esango luke:
«Ez nago leengo munduan!»
Esaten ari naizen kontuak
ez dira gaur goizekuak,
baiña oraindik aurki litezke
ala ibilitakuak.
Neroni ere ikusia naiz,
emen emakumezkuak,
garbikiñikan gabe astinduz
gogotik beren eskuak,
ibai ontatik etxeratutzen
gobara zuri askuak.
Mundu onetan aurrerapena
bearrezkua da baiño,
preziso al zan iritxitzea
iritxi dan tokiraiño?
Komeni zaigun ura egiñaz
ajolakabetzeraiño,
gizonak daukan ase-eziña
etorri da ontaraiño:
izadiaren edertasuna
ezereztu arteraiño.
Nafarroa'ko partean jaio
eta zatoz Kantauri'a,
bere ertzean ezker-eskubi
Gipuzkoa'ko uria.
Ikusitako denak diote,
omen da «paregabia»,
ibaia, garbi bazeunde izan
liteke askoz obia,
gisa ortako uri-erdian
ez bait zaude dotoria.
Entzun degunez asiak dira
itzegiten garbitzeko,
askoz leenago egin bear zan
gauzak ondo izateko.
Ez dakit zenbat denbora bear
luken ori egiteko:
antziñan ziñan bezin garbia
berriro zu gelditzeko,
baiña beldur naiz gure gogoa
ez ote duten beteko.